400 jaar Beth Haim

Beth Haim, of terwijl Huis des Levens, is gesticht in juni 1614 in Ouderkerk aan de Amstel.  Al 400 jaar worden de leden van de Amsterdamse Portugees-Joodse Gemeente in Ouderkerk aan de Amstel begraven.

 Beth Haim, graf van (links) Samuel Sarphati en rechts zijn vrouw Abigaël Mendes de Leon. Het huwelijk bleef kinderloos. Samuel Sarphati ( 1813-1866 ) was arts in Amsterdam. Hij heeft ook een hele belangrijke rol heeft gespeeld in de ontwikkeling van het onderwijs, volksgezondheid, stedenbouw en nijverheid in de stad. Naar hem is o.a. de Sarphatistraat en het Sarphatipark vernoemd.

sarphati

Samuel Sarphati (zie foto en grafsteen) (1813 – 1866) was armenarts, weldoener en maatschappelijk ondernemer. Hij was onder meer de stichter van de eerste broodfabriek in Nederland maar ook van het later afgebrande Paleis voor Volksvlijt en het Amstelhotel. Hij kwam met concrete oplossingen om de grote armoede en de ermee samenhangende ziektes te bestrijden. Op zijn steen is vermeld: ‘Heel Israël rouwde om hem’ waarbij wordt verwezen naar het feit dat hij zeer geliefd was in de stad Amsterdam. Abigael Mendes de Leon (1811 – 1864), zijn echtgenote, is naast hem begraven. De inscriptie op de grafstenen is in het Portugees.

De begraafplaats, 4 ha groot met ongeveer 28.000 graven, is een Rijksmonument.  Alleen al het feit dat deze plek in de Randstad, buiten het bereik van de oprukkende stad en modernisering is gebleven, maakt haar bijzonder en uniek. Dat zij nog steeds wordt gebruikt betekent dat dit de oudste nog in gebruik zijnde Joodse begraafplaats in de Westerse wereld is.  Talloze bekende en minder bekende Portugese Joden liggen hier begraven. Onder hen de schrijver, rabbijn, drukker en uitgever Menasse Ben Israel, de ouders van de filosoof Baruch Spinoza, de arts en weldoener Samuel Sarphati en Maup Caransa, vastgoedondernemer. Hun aanwezigheid wordt boven de grond gemarkeerd door een grote diversiteit aan stenen en monumenten.  Heel bijzonder zijn de prachtig versierde marmeren grafstenen uit de Gouden Eeuw. De stenen vertellen ons niet alleen wie de overledenen waren maar zijn ook op zichzelf prachtige kunstwerken. De ligging van de begraafplaats aan een zij-arm van de Amstel is bijzonder fraai. Vele zeldzame planten en monumentale bomen geven de grafvelden hun karakteristieke aanblik.Vooral de graven van een aantal zeer vooraanstaande Portugese Joden maken deze dodenakker zo bijzonder. Dit is onder andere de laatste rustplaats van de ouders van filosoof Baruch Spinoza, rabbijn Menasseh Ben Israel, dr. Samuel Sarphati en vastgoedmagnaat Maup Caransa. Ook zijn er nergens zoveel fraai gebeeldhouwde figuratieve voorstellingen te vinden als op de graven van Beth Haim.